FALSAFAH DEONTOLOGI

 

Istilah deontologi berasal dari perkataan Yunani ‘deon’ yang membawa maksud tugas atau kewajipan (duty). Falsafiah Deontologi memberikan focus kepada insan sebagai individu dalam melakukan sesuatu yang dirasakannya baik dari segi moral. Ianya memberikan hak kepada individu untuk melakukan sesuatu yang dirasakannya baik dan bermoral tanpa dikaitkan dengan kesan daripada tindakan itu.  Penilaian akan dibuat dengan mengukur sejauh mana tindakan tersebut memenuhi prinsip-prinsip moral. Falsafah ini mempunyai pandangan bahawa terdapat perkara-perkara yang kita tidak boleh lakukan walaupun untuk menghasilkan sesuatu yang baik. Sebagai contoh penindasan terhadap seseorang tidak boleh dilakukan kerana ianya bertentangan dengan hak-hak yang dimiliki oleh setiap individu walaupun tindakan tersebut akan membawa kebaikan kepada masyarakat.

 

Seorang ahli falsafah British iaitu W.D Ross telah menyenaraikan tujuh peraturan berkenaan kewajipan manusia iaitu :

 

a)    Kesetiaan – berpegang kepada janji dan bercakap benar

 

b)    Penggantian ( ganti rugi ) – memberi pampas an kepada individu yang tercedera akibat tindakan salah kita

 

c)    Rasa syukur – membalas pertolongan yang telah diberikan kepada kita

 

d)    Keadilan – memastikan barangan dibahagikan kepada orang lain mengikut jumlah yang patut diterima olehnya.

 

e)    Beneficence – melakukan apa saja yang mampu untuk membaiki keadaan insane lain

 

f)      Pembaikan diri – memperbaiki keadaan diri sendiri berkaitan dengan nilai dan kebijaksanaan

 

g)    Nonmaleficence – mengelakkan kecederaan insane lain

 

 

Teori Nilai-nilai Murni ( Virtue Ethics )

 

Secara umumnya nilai-nilai murni adalah kesemua sifat yang harus dimiliki setiap insane untuk mendapat kehidupan yang baik dan sempurna. Aristotle menggambarkan nilai-nilai murni sebagai sifat atau perangai manusia diperlihatkan melalui tindakan-tindakan yang telah menjadi kebiasaan kepada dirinya. Menurut beliau, kita tidak boleh mengatakan seseorang bersifat jujur apabila beliau bercakap benar untuk tempoh sekali sahaja tetapi individu yang juur adalah yang sentiasa bercakap benar apabila berhadapan dengan situasi-situasi serupa. Aristotle berpendapat bahawa nilai-nilai murni adalah berkait rapat dengan apa yang dipanggil practical wisdom iaitu kesemua apa yang diperlukan oleh setiap orang untuk hidup dalam keadaan yang sempurna. ( As a whole of what a person needs in order live well ). Antaranya ialah kejujuran, sopan santun, mesra, setia, bertimbang rasa dan menjaga kebajikan diri dan orang lain. Aristotle juga menyenaraikan keadilan sebagai nilai-nilai murni yang harus ada dalam diri setiap insan.

 

Dalam konteks perniagaan, setiap tindakan ataupun keputusan yang diambil harus berdasarkan nilai-nilai luhur yang sedia ada pada anggota masyarakat seperti amanah, jujur, bertimbang rasa dan adil. Robert C.Solomon menerusi buku beliau yang bertajuk Ethics and Excellent, mengatakan bahawa matlamat sesebuah firma perniagaan bukanlah semata-mata untuk mendapatkan kekayaan. Beliau menggambarkan perniagaan sebagai sebahagian daripada kehidupan yang baik, hormat-menghormati, menjalinkan hubungan yang harmoni dan sesuatu yang dibanggakan oleh semua orang. Setiap individu adalah ahli dalam masyarakat dan perniagaan adalah aktiviti penting yang dikongsi bersama di mana setiap orang bekerjasama untuk mencapai kebaikan yang serupa.

 

Teori Keadilan Agihan ( Distributive Justice )

 

Teori klasik keadilan menekan kepada pengagihan yang saksama faedah dan bebanan. Menurut Aristotle setiap manusia bersetuju bahawa keadilan adalah hak sama rata. Beliau menerangkan konsep keadilan ini melalui pengiraan arithmatik. Sebagai contoh, kita mengandaikan bahawa terdapat dua orang individu iaitu A dan B. kedua-duanya mempunyai perkongsian yang sama rata barangan P. Manakala factor pemboleh ubah ialah Q. Oleh itu perbezaan upah antara kedua-duanya dijustifikasikan oleh factor pemboleh ubah Q. Dimana perbezaan P antara individu A dan B ditentukan oleh factor seperti masa bekerja ataupun produktiviti (Q).

 

Ianya dapat dirumuskan seperti berikut :

 

A (P) : A (Q)

                    

B (P) : B (Q)

  

Berdasarkan kepada konsep yang diperkenalkan oleh Aristotle maka teori yang lebih moden dan sesuai telah dikemukakan oleh seorang ahli falsafah kontemporari berbangsa Amerika iaitu John Rawls. Menurut Rawis tindakan atau keputusan yang membawa kepada pengagihan yang saksama terhadap barangan dan perkhidmatan kepada masyarakat. Teori ini menolak konsep utilitarian di mana ianya tidak menekankan faktor perbezaan antara individu. Rawls telah memperkenalkan konsep bargaining game di mana individu bebas mencadangkan sesuatu dan menolak cadangan orang sehinggalah satu persepakatan dicapai. 

 

Walaupun teori yang dikemukakan oleh Rawls agak rumit namun secara umumnya ianya adalah satu konsep yang bermotifkan kepada matlamat memberi akses atau peluang yang paling munasabah kepada semua unuk menikmati sesuatu faedah. Agihan yang adil bukanlah bererti pembahagian yang sama rata terhadap peluang mahupun faedah kepada orang tetapi mengagihkannya secara munasabah supaya semua mendapat kebaikan bersama.